Lasius fuliginosus

Z WikiMrówki

Opis

Lasius fuliginosus
SYNONIM
kartonówka zwyczajna
Kartonowka.jpg
Robotnice L. fuliginosus i gospodarza L. (Chthonolasius) sp. (autor: patry090)
Klasyfikacja taksonomiczna
Królestwo: Animalia
Klad: Euarthropoda
Klasa: Insecta
Rząd: Hymenoptera
Rodzina: Formicidae
Podrodzina: Formicinae
Plemię: Lasiini
Rodzaj: Lasius
Gatunek:  L. fuliginosus
Nazwa binominalna
Lasius fuliginosus
Dane hodowlane
Trudność hodowli: 4/4*
Popularność hodowli: 1/4**
Okres rojenia: V-IX
* 1 - łatwy, 4 - b. trudny ** 1 - popularny, 4 - niemal nie do zdobycia


Lasius (dendrolasius) fuliginosus (kartonówka zwyczajna) - dość pospolita mrówka w Polsce, występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem jej południowej części, w Azji sięga do Kaukazu i Gór Ałtajskich (mapa). Spotykana jest zazwyczaj w lasach liściastych i parkach, występuje również w lasach mieszanych i iglastych. Dendrobiont - gniazduje przede wszystkim w ziemi wśród korzeni żywych drzew, czasem drążąc pnie. Można je również spotkać w drewnianych budynkach. Wolne przestrzenie w gnieździe wypełniane są kartonopodobną masą, która powstaje z przeżutego drewna zaimpregnowanego spadzią i wzmocnionego strzępkami myrmekofilnych grzybów Ascomycetes.

Żywi się spadzią mszyc, poluje również na miękkie owady i pajęczaki, nie pogardzi także martwym, niewielkim kręgowcem. Dużą część diety stanowi zrabowane potomstwo innych mrówek, np. Myrmica spp., Temnothorax spp., Leptothorax spp.

Tworzy bardzo duże kolonie, do dwóch milionów osobników, często poliginiczne i polikaliczne. Mrówki zakładają długie, bardzo zatłoczone szlaki feromonowe, prowadzące z gniazda do opanowanych przez mszyce drzew i krzewów. Duża część tych szlaków prowadzi pod ziemią. Młode królowe po locie godowym (rójki mają miejsce nieregularnie, od maja do września) usiłują wniknąć do kolonii własnego gatunku, gdzie, przy odrobinie szczęścia, zostaną dołączone do grupy królowych - lub do gniazda mrówek z podrodzaju chthonolasius (które same są pasożytami czasowymi mrówek z podrodzaju Lasius s. str.), gdzie w jakiś sposób (prawdopodobnie w drodze wojny feromonowej) pozbywają się prawowitej królowej i zajmują jej miejsce. Przez pewien czas istnieje więc dwugatunkowa kolonia - na szlakach L. fuliginosus można spotkać złote mrówki gospodarza.

Mrówka agresywna i terytorialna - aktywnie konkuruje z mrówkami z podrodzaju Formica s. str. o terytorium i źródła pokarmu, np. kolonie mszyc. Zagrożone mrówki wydzielają z gruczołu znajdującego się przy szczękach dendrolazynę - substancję, która działa odstraszająco na inne mrówki.

Niejasne jest w jaki sposób mrówka zdobywa symbiotyczny grzyb (a raczej: grzyby, w gniazdach kartonówek spotkać można bowiem wiele gatunków myrmekofilnych grzybów Ascomycetes), niemniej jednak sekcje królowych dowiodły, iż w wolu posiadają zarodniki tychże grzybów. Należy jednakże pamiętać, że niektóre mrówki z podrodzaju chthonolasius również wypełniają swoje gniazda kartonową masą, niewykluczone więc, iż Lasius fuliginosus "odziedziczają" grzyb po swoich gospodarzach (rodzi się jednak pytanie - skąd owe grzyby biorą się w gniazdach mrówek chthonolasius, które pasożytują na Lasius s. str. u których nie występują kartonowe gniazda?). Jak wynika z badań, grzyb posiada również właściwości antyseptyczne, możliwe więc, iż pełni jeszcze inną - mianowicie sanitarną - rolę.

Wygląd

Robotnice L. fuliginosus (autor: patry090)
  • Królowa - smoliście czarna, ciało masywniejsze, niż robotnicy, głowa sercowata, do zakończenia lotu godowego posiada skrzydła, około 6 mm.
  • Robotnica - smoliście czarna, od 4 do 6 mm.
  • Samiec - czarny, posiada skrzydła, wielkość ok. 5 mm.

Hodowla

Mrówka trudna w hodowli - jedna z najtrudniejszych z gatunków występujących w Polsce. Przede wszystkim wskazać trzeba, iż królową należy zaadoptować do mrówek chthonolasius, co rodzi problemy dwojakiego rodzaju - po pierwsze, trudno zdobyć robotnice i poczwarki podrodzaju chthonolasius, są to bowiem mrówki skryte, prowadzące całkowicie podziemny tryb życia. Po wtóre - adopcja nie zawsze kończy się sukcesem. Na szczęście eksperymenty dowiodły, iż możliwe jest zaadoptowanie królowej do mrówek Lasius niger, niemniej jednak nie jest to optymalny gospodarz - Lasius niger ma bowiem problemy z otwieraniem poczwarek L. fuliginosus w terminie (czasem jednak mu się to udaje, dzięki czemu po niedługim czasie robotnice kartonówki przejmują na siebie ten obowiązek) - nadto zaobserwowałem, iż młode robotnice kartonówki są "molestowane" przez robotnice L. niger - tj. od czasu do czasu ciągnięte za czułki lub nogi.

Królowa pośród robotnic Lasius niger

Gatunek ten jest również bardzo wrażliwy na błędy hodowcy - nierzadko kolonia ginie bez widocznego powodu. Z moich obserwacji wynika, że mrówka jest wilgociolubna. Wystarczy jednak zapewnić mrówkom źródło wody, aby same regulowały wilgotność w gnieździe.

Nadto - jak wskazano wyżej, kolonie osiągają wielkie rozmiary, co oznacza, iż wymagają sporo miejsca oraz pokarmu - zarówno węglowodanowego, jak i białkowego. Choćby z tego powodu na hodowlę kartonówki powinny decydować się osoby, które są w stanie sprostać tym niemałym wymaganiom.

Zobacz też

Lasius niger

Źródła

  • Wojciech Czechowski, Alexander Radchenko, Wiesława Czechowska, The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland, Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2002 r., ISBN 83-85192-98;
  • Ulrich G. Mueller, The Origin of the attine ant-fungus mutialism, 2001 r.;
  • THE COLONY FOUNDING OF ACANTHOMYOPS (DENDROLASIUS) FULIGINOSUS LATR. HORACE DONISTHORPE F.Z.S., F.E.S., ETC. https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.2307/1536520
  • Specificity and transmission mosaic of ant nest-wall fungi Birgit C. Schlick-Steiner, Florian M. Steiner, Heino Konrad, Bernhard Seifert, Erhard Christian, Karl Moder, Christian Stauffer, and Ross H. Crozier.

BartTP - BartTP (dyskusja) 00:07, 16 lut 2018 (CET)